Het onderzoek naar koempelmentaliteit, in al zijn vormen en hoedanigheden, zit erop. De afgelopen maanden heb ik met ongelofelijk veel interessante, geïnteresseerde, en verwelkomende mensen gesproken.
Allereerst wil ik deze mensen bedanken: de oud-mijnwerkers, de wetenschappelijke experts en geïnterviewden die anderszins zijn betrokken bij koempelmentaliteit. Dank voor alle kopjes koffie, de gesprekken in vele huiskamers, het welkome gevoel bij de oud-koempels in Brunssum, en de uitnodiging om mee te gaan naar een Roda JC wedstrijd.
In de afgelopen zeven blogs heb ik geprobeerd om koempelmentaliteit in al zijn hoedanigheden te belichten. Van hoe er ondergronds gewerkt werd (het arbeidsethos), tot een zinvolle oudedagsvoorziening, tot in- en uitsluiting. Koempelmentaliteit raakt dan ook aan vele debatten: Hoe wordt er met het verleden omgegaan? Welke verschillende betekenissen hangen mensen aan het verleden? Zorgde koempelmentaliteit voor de inclusie van nieuwkomers?
In blog twee en drie heb ik geprobeerd te benaderen welke rol koempelmentaliteit vroeger in het ondergrondse speelde. In blog vijf en zes ga ik in op de manier waarop het momenteel vormgegeven wordt en betekenis krijgt voor mensen in de regio. In blog zeven sluit ik af met een uiteenzetting over hoe koempelmentaliteit samenhangt met vraagstukken van inclusie van nieuwkomers.
Koempelmentaliteit is niet iets waarvan een éénduidige definitie is te geven maar iets dat in verschillende sociale verbanden tot stand komt. Dat betekent: toen en nu vormt koempelmentaliteit een basis om ergens bij te horen, of ergens niet bij te horen. Vroeger was de leidraad een gedeelde focus op veiligheid en productie ondergronds, tegenwoordig biedt het bijvoorbeeld een leidraad voor gepensioneerde mijnwerkers om samen te komen. Tijdens het onderzoek heb ik gemerkt dat de belangrijkste vraag omtrent koempelmentaliteit niet zozeer is wat is het maar wat doet het?
In de vraag naar hoe het mensen bindt of bond, is niet gezegd dat hier geen mensen van zijn uitgesloten. In de laatste blog beschrijf ik dat koempelmentaliteit niet per se een garantie biedt voor de inclusie van migranten. Daarnaast woedt er een strijd over de ‘echte’ koempelmentaliteit, waarin mensen elkaar betichten van het wel of niet hebben van de juiste opvatting van deze term. Vooruit, een ‘strijd’ is wellicht een iets te groot woord, maar er is wel een proces van toe-eigening gaande waarbij sommigen schijnaar niet de juiste opvatting over koempelmentaliteit hebben.
Tot slot, tijdens de interviews ontstonden soms heftige discussies over migratie, migranten en de samenleving als geheel. Vanuit mijn achtergrond als socioloog ben ik gewend om me als interviewer neutraal op te stellen. De gesprekken liepen soms echter zo hoog op, dat ik ook mijn eigen visie en argumenten graag wilde delen, die niet altijd overeenkwamen met degene die ik interviewde. Desondanks ben ik blij met de openheid van de geïnterviewden en kijk ik er tevreden op terug dat we in ieder geval in gesprek zijn gegaan. Dat is dan ook één van de belangrijkste doelen van het Migratiemuseum – Niet bang zijn, niet weglopen, maar elkaar aankijken en elkaar serieus nemen.
Deze blog is de achtste en laatste uit een reeks die is verschenen rondom het Migratiemuseum Heerlen. De blogs werden geschreven door Eva Mos, socioloog en werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam. In iedere week wordt vanuit een nieuw perspectief licht geworpen op koempelmentaliteit, om zo te komen tot een begrip van wat zich ondergronds en bovengronds afspeelde.
Voor het onderzoek heeft Eva Mos in de periode november-december 2018 14 interviews gehouden. Zij heeft oud-mijnwerkers, migrant-mijnwerkers en experts gesproken. In de blogs worden bewust geen namen van de geïnterviewden genoemd, om hun privacy te beschermen.